لوکیشن های فیلم و سریال های ایرانی و گردشگری فیلم - کلاه تهران

به گزارش کلاه تهران، گردشگری فیلم یا Film Tourism در واقع یکی از فعال ترین بخش ها در مجذوب کننده سازی مقاصد گردشگری کشورهای مختلف جهان به شمار می رود. سریال ها و فیلم های سینمایی معروفی که از طریق پرده نقره ای سینما و همچنین سینما های خانگی میلیاردها مخاطب جعبه سیاه، الهام بخش مقاصد گردشگری در 2 دهه اخیر شده اند، عامل سفر میلیون ها گردشگر به کشورهای 5 قاره هستند.

اکنون، قدرت صنعت سینما، به کمک مجذوب کننده سازی برای مقاصد جهانگردی در سراسر گیتی آمده تا نقاط بکر و کمتر دیده شده، فرصت دیده شدن دوباره را از دوربین جهانگردان پیدا کنند. از این فضا، کشور ایران هم باید با توجه به پتانسیل های صنعت سینما و صنعت جهانگردی خود، به برترین شکل ممکن استفاده کند. بخشی از 36 میلیارد درآمد ارزی از صنعت جهانگردی کشور در یک دهه آینده، باید از طریق جهانگردی فیلم، جهانگردی سلامت و جهانگردی روستایی تامین شود. برای نیل به این آرمان ها، به برنامه ریزی دقیق نیاز است.

کشور 4 اقلیم ایران با این همه پتانسیل طبیعی و اقلیمی که بارها در فیلم های سینمایی، سریال های تلویزیونی و حتی مستندها به تصویر کشیده شده است، می تواند از طریق صنعت سینما، رونق جهانگردی خود را دنبال کند. لوکیشن فیلم ها و سریال های معروف ایرانی در چند دهه اخیر، می تواند خیل مشتاقان داخلی و بین المللی را به سمت مکان های فیلمبرداری هدایت کند. هدایتی که فرصت سازی بهینه ای برای تعامل سینما با جهانگردی در ایران را سبب خواهد شد. فیلم های زیادی در لوکیشن های تاریخی، باستانی، فرهنگی و هنری در چند دهه اخیر بازی شده است که هر یک، در نظر و فکر مخاطبان ایرانی، مکان های نوستالژیک هستند. مانند روزی روزگاری و امیرکبیر و امثالهم. این مکان های فیلمبرداری، می تواند زمینه جذب مخاطبان زیادی را برای بازدید از مکان های فیلمبرداری فراهم کند تا تورهای جهانگردی فیلم و سریال ایرانی، جهانگردان را به نقاط مختلف کشور ببرد.

تقویت جهانگردی روستایی ایران در کنار آشنایی بهتر و بیشتر نسل جوان با قابلیت های مختلف اقلیم ایران و سنت اقوام ایرانی، از دیگر فواید توسعه جهانگردی فیلم در کشورمان است که باید به آن توجه کنیم. در واقع تنها حوزه های جهانگردی روستایی (Rural Tourism) و حتی جهانگردی سلامت (Medical Tourism) نیست که در صنعت پول ساز و میان رشته ای جهانگردی، ثروت آفرینی مولد دارد. بلکه در چند دهه اخیر، در برخی از کشورهای دنیا که بعضا مقاصد اصلی جهانگردی را تشکیل می دهند و سالانه میزبان میلیون ها جهانگرد هستند، مساله جهانگردی فیلم (Movie Tourism) نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است.

تقریبا از دهه شصت میلادی، با توسعه تولیدات فیلم و سریال و توسعه امکانات دوبلاژ در کشورهای مختلف دنیا تا به امروز که امپراتوری نت فلیکس و گوگل و نرم افزارهای دانلود قانونی و غیر قانونی فیلم و سریال ها سیطره رسانه دیجیتال را بلامنازع کرده است، جهانگردی فیلم مورد توجه واقع شد. مقاصد جهانگردی الهام بخش از فیلم و سریال های تلویزیونی (Tourism مقاصد inspired by Movies) عنوان مصطلح این روزهای نشریات و پرتال های فعال در عرصه جهانگردی فیلم و سریال دنیا را تشکیل می دهد که به شما مقاصد جهانگردی خاص را معرفی می کند.

مقاصدی که لوکیشن فیلمبرداری فیلم ها و سریال های معروف تاریخ سینما و حتی سینمای معاصر در کشورهای مختلف دنیا به شمار می رود. خیلی ها هنوز صدای جولی اندروز (ماریا) در فیلم آوای موسیقی را که در سال 1967 یک ملودارم عاشقانه و داستانی مجذوب کننده را در میان جنگل ها و دشت های سرسبز اروپا روایت می کرد، به یاد دارند. این فیلم نوستالژیک، در شهر سالزبورگ اتریش ساخته شد و اکنون، لوکیشن های 7 گانه فیلم، یکی از مقاصد اصلی جهانگردی مرکز موسیقی اروپا یعنی اتریش به شمار می رود. موسسات جهانگردی خاصی در این کشور، جهانگردی آوای موسیقی (The Sound of Music Tours) را به راه انداختند تا جهانگردان را در لوکیشن های این فیلم جریان ساز خاطره انگیز قرار داده و درآمدزایی کنند.

لوکیشن های تاریخ ساز

همین نزدیکی ها، ارباب حلقه ها (Lord of The Rings) که جوایز اسکار را درو کرد، عامل تبلیغاتی گسترده برای توسعه صنعت جهانگردی کشور کوچک نیوزلند شد. مکان های فیلمبرداری سریال معروف Lost در کشورهای مختلف دنیا نیز، همان مقدار مخاطب مدار شد که لوکیشن های سریال بازی تاج و تخت (Games of Thrones) در ایسلند و ایرلند شمالی و بریتانیا، موجی از مشتاقان را به جزیره ها و قصرها و مراکز باستانی و تاریخی می کشاند.

همه این ها، قدرت بالای صنعت فیلم در رونق جهانگردی و معرفی مقاصد تازه جهانگردی به طیف متنوعی از جهانگردان با سلایق مختلف را به تصویر می کشد.

برخی معتقدند که جهانگردی فیلم، در واقع فرم و ساختار تازهی از چشم مقدارای فرهنگی پیش روی است که در عرصه بازاریابی صنعت جهانگردی و صنعت سفر و تفریح باید به آن توجه کرد (1). تاثیرگذاری صنعت سینما روی توسعه جهانگردی دنیا به قدری قوی است که تصویری که دنیا هم اکنون از دنیای غرب (American West) در فکر دارد، اساسا از طریق فیلم های وسترن و سریال های آمریکایی نشات گرفته است(2). کمتر بخشی از دنیا را می توان سراغ داشت که شناخت مردم از آن جا، بر اساس ساختارهای شناختی و ادراکی غیر از هنر هفتم باشد. حتی رسانه های گروهی و مکتوب نیز اثربخشی اطلاع رسانی و تصویرسازی (imaging) حرفه ای به مقدار ای که فیلم، جریان سازی کرده است، نداشته اند.قدرت هنر هفتم و پرده نقره ای هست که ما را با اقلیم ها و سرزمین های شناخته شده و ناشناخته بسکمک در روایت های داستانی و رمانتیک آشنا می کند و برخی از آن ها، همچون کازابلانگا و آوای موسیقی (The Sound of Music)، نوستالژیک هم می شود.

فردی هم چون Alfio Leotta در کتاب Touring the Screen که در سال 2011 میلادی درباره الهام بخشی صنعت جهانگردی نیوزلند از صنعت فیلم سازی هالیوود منتشر کرد، به رشد فزاینده منابع علمی دنیا اشاره می کند که در 2 دهه اخیر، بر اهمیت صنعت فیلم بر توسعه جهانگردی اذعان کرده اند(3). به نظر می رسد این کتاب بتواند case study قوی و خوبی برای علاقه مندان عرصه مطالعات جهانگردی فیلم و بازاریابی این صنعت باشد. در واقع آنچه از آن به عنوان جهانگردی فیلم پایه (Film-induced Tourism) یاد می شود، در ادبیات مجلات و منابع علمی به طور جدی به آن پرداخته شده است و شبکه های اجتماعی وب نیز در تقویت آن تاثیر بسزایی داشته اند.

ناگفته پیدا است که جهانگردی فیلم در کشوری همچون ایران، با این همه آثار سینمایی و تلویزیونی که ظرف 4 دهه اخیر ساخته شده و بعضا بازتاب های بین المللی نیز پیدا کرده است، می تواند بهره وری خوبی را به صنعت جهانگردی ایران ارائه کند. سریال هایی همچون امیرکبیر، پس از باران، روزی روزگاری، سلطان صاحبقران، گرگ ها و ده ها فیلم سینمایی معروف که در منطقه ها گوناگون فیلمبرداری و ساخته شد، هنوز برای خیلی ها خاطره انگیز است. خیلی ها دوست دارند لوکیشن های طبیعی فیلم و سریال ها را در قالب تورهای یک یا چند روزه بازدید کرده و یادآور دیالوگ ها و روایت های تلخ و شیرین آن ها باشند. این مجذوب کنندهیت وقتی دوچندان می شود که بتوانیم لوکیشن های فیلمبرداری فلان فیلم و سریال مشهور را به همراهی عوامل فیلم در قالب گروه های شاد جهانگردی بازدید کنیم.

با این راهکار، ظرفیت آفرینی مجددی برای رونق منطقه ها جهانگردی غیر شهری و روستایی ایران ایجاد می شود و از طرفی، صنعت سینما را با اهمیت صنعت جهانگردی و تاثیر متقابلی که بر آن دارد، آشنا می کند. تاثیری که به نظر می رسد در کشور ما خیلی با اهتمام جدی مسئولان سینمایی و جهانگردی روبرو نشده است.

راهکارهایی برای توسعه جهانگردی فیلم در ایران

1-خانه سینما با همکاری نهادهایی در سازمان میراث فرهنگی کشور و وزارت ارشاد، کارگروهی برای توسعه ظرفیت های جهانگردی فیلم در ایران و ترغیب و تشویق مردم به بازدید از لوکیشن های فیلمبرداری فیلم و سریال های معروف از طریق موسسات مجاز جهانگردی و همکمک عوامل تولید، تشکیل دهد. این کارگروه با همکاری و حمایت فعالان جهانگردی کشورمان، می تواند عاملی برای رونق تورهای جهانگردی شهرهای مختلف ایران در عرصه جهانگردی روستایی و جهانگردی فیلم شود.

2-تورهای جهانگردی فیلم از طریق مدارس و مراکز آموزش عالی سراسر کشور تدوین شود تا تجربه پیروز بازدید از منطقه ها عملیاتی جنوب کشور، این بار نیز در عرصه دیگری متجلی شود. تجربه پیروز جهانگردی در منطقه ها عملیاتی جنوب، می تواند الهام بخش جهانگردی فیلم و بازدید از لوکیشن های فعال فیلم های سینمایی و تلویزیونی ایران شود. وزارت آموزش وپرورش با همکمک وزارت علوم و خانه سینما و وزارت ارشاد، می توانند در کارآفرینی این عرصه مشارکت کرده و فضای فرهنگی مجذوب کنندهی را برای مخاطبان خود به خصوص در فصل تابستان ایجاد کنند.

3-وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی می توانند برای توسعه شناخت داخلی و بین المللی از برترین نقاط بکر جهانگردی ایران، تسهیلات تشویقی مادی و معنوی به کارگردانانی که چنین منطقه های را در فیلم و سریال های خود استفاده و پررنگ می کنند، ارائه کند. این مساله مهمی است که نهادهای دولتی فعال کشور در عرصه جهانگردی فیلم باید به آن بها دهند. باید برای کارگردان های فیلم های مستند و داستانی و سینمایی، مجذوب کننده سازی نقاط جهانگردی معروف و غیر معروف ایران، یک دغدغه و امری ارزشمند تلقی شود تا در لابه لای سناریو، شاهد تصویربرداری از مکان های جهانگردی ایران زمین باشیم. این ماموریت، برندسازی و مقصدسازی برای مجذوب کنندهیت های بالقوه جهانگردی ایران را سبب خواهد شد.

4-از ظرفیت بازیگران مشهور سینمایی ایران برای ترغیب مردم به جهانگردی و بازدید از منطقه ها مختلف کشور و حفظ و نگهداری از ظرفیت های باستانی و تاریخی ایران به طور گسترده استفاده شود. برگزاری تورهایی با حضور چهره های سرشناس سینمای ایران که راوی لحظات فیلمبرداری و بازی در لوکیشن های مختلف در مکان های شهری و غیر شهری هستند، می تواند زمینه تقویت جهانگردی فیلم را در ایران سبب شود. تجربه آوای موسیقی و ارباب حلقه ها، این بار در مدل بومی می تواند در نظر گرفته شود.

5-کارآفرینی و درآمدزایی گسترده از طریق جهانگردی فیلم، می تواند زمینه را برای خلق استارت آپ های تازه و موضوعات تحقیقاتی و مطالعاتی فعالان صنعت جهانگردی و مدیریتی کشور فراهم کند. جهانگردی فیلم در ایران باید در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی جهانگردی و برنامه ریزی توریسم، مد نظر اساتید و برنامه ریزان آموزشی بوده و فعالان این عرصه با این فضا، بیشتر آشنا شوند. برگزاری نشست های فصلی با خانه سینما و فعالان هنر هفتم ایران، می تواند درک بهتری را به فعالان جهانگردی ایران در عرصه آکادمیک و برنامه ریزان صنعت جهانگردی ایران به خصوص در عرصه جهانگردی فیلم بدهد.

به امید آن که تورهای جهانگردی فیلم، در سال های آینده در برنامه بسته های جهانگردی موسسات جهانگردی کشورمان برای جذب جهانگردان داخلی و بین المللی دیده شود و تراژدی تورهای لحظه آخر استانبول و دوبی، به تورهای بازدید از فلان لوکیشن فیلم سینمایی با حضور فلان شخصیت سینمایی و هنری کشور تغییر یابد. امیدواریم به جای تورهای لحظه آخری کلیشه ای که آرامش را از موبایل های مردم سلب کرده است، تبلیغ تورهای جهانگردی الهام بخش از فلان فیلم و سریال تلویزیونی با حضور عوامل سازنده، برای هموطنان ارسال شود که موجی از جهانگردی را در ایران سبب خواهد شد.

همواره جهانگردی ایران را با پرتال کلاه تهران دنبال کنید.

منابع:

1.Jewell, B, Mc Kinnon, s (2008) Movie Tourism: A new form of Cultural Landscap, Journal of Travel & Tourism Marketing, Routledge

2.Frost, W, Laing, J (2015) Imaging the American West Through Film and Tourism

3.Leotta, F (2011) Touring the Screen: Tourism and New Zealand Film Geographies, Intellect Books