تاثیر کرونا بر چرخه غذایی دنیا و آسیای مرکزی
به گزارش کلاه تهران، شیوع ویروس کرونا تا به امروز تاثیری شدیدی بر فرایند تولیدات غذایی دنیا نداشته است، اما بعضی مسائل حمل و نقلی ناشی از روش های مبارزه با این ویروس از جمله قرنطینه و ضدعفونی محدودیت هایی بر صادرات و واردات بعضی کشورها تحمیل نموده است که پیش بینی می گردد که طولانی تر شدن همین تدابیر پیشگیرانه امنیت غذایی بخصوص در کشورهای فقیر دنیا را بطور جدی به مخاطره بیاندازد.
یعنی همانگونه که شیوع ویروس کرونا تا به امروز بی ثباتی بازارهای اقتصادی و انرژی دنیای را در پی داشت، اما اقدام کشورها برای تقویت و تضمین عرضه داخلی اقلام غذایی هم موجب شد تا بازار دنیای مواد غذایی هم از این اقدامات تاثیر فراوانی بگیرد.
کوشش کشورهای وارد نماینده برای افزایش سطح ذخایر مواد غذایی و اقدام صادرنمایندگان برای محدود سازی صادرات آنها، از هم اکنون بر قیمت محصولات غذایی اصلی مانند گندم و برنج در بعضی کشورها تاثیر گذاشته و تهدیدات بالقوه ای را متوجه امنیت غذایی بعضی کشورهای واردنماینده از جمله در منطقه آسیای میانه نموده است.
** خطر تضعیف امنیت غذایی در آسیای میانه
در منطقه آسیای مرکزی کاهش شدید صادرات مواد غذایی بخصوص گندم و آرد توسط کشور قزاقستان می تواند خطر اختلاف و عدم انطابق کوتاه مدت بین عرضه و تقاضای منطقه ای را به همراه داشته باشد و منجر به اعلام شرایط اضطراری امنیت غذایی در این منطقه از دنیا گردد.
وزارت کشاورزی قزاقستان اعلام نمود که محدودیت هایی بر میزان مجاز صادرات گندم اعمال می نماید تا بتواند توزیع میزان کافی غلات برای تامین احتیاج داخلی در دوره شیوع کرونا را تضمین کند.
این وزارتخانه همچنین قول داد تا ممنوعیت قبلی صادرات آرد را لغو نموده اما میزان صادرات آرد را نیز کنترل کند.
بعضی منابع خبری گزارش داده اند که قزاقستان از ماه جاری (آوریل) صاردات گندم را به 200 هزار تن و صادرات آرد را به 70 هزار تن محدود خواهد نمود. این به معنی کاهش قابل ملاحظه صادرات غلات این کشور وسیع آسیای مرکزی خواهد بود.
صادرات ماهیانه گندم و آرد قزاقستان از ماه ژوییه گذشته تا فوریه امسال میلادی (تابستان و زمستان 98) به ترتیب 350 هزار تن و 123 هزار تن بوده است.
اعمال محدودیت بر صادرات غلات قزاقستان در بحبوحه تدابیر دنیای برای حفظ آرامش در مواجهه با بحران دنیای کرونا صورت می گیرد.
وزیر اطلاع رسانی قزاقستان روز 28 مارس (شنبه 9 فروردین) در یک نشست خبری در نورسلطان اعلام نمود که دولت این کشور هفته پیش از آن ممنوعیت صادرات مواد غذایی ضروری از جمله آرد، گندم سیاه، شکر، سیب زمینی، هویج، پیاز، کاهو و روغن آفتابگردان را تصویب نموده است. وی اعلام نمود که ذخایر همه این اقلام در کشور بسیار بالا است.
قزاقستان یکی از صادرنمایندگان عظیم آرد و گندم دنیا است و تامین نماینده اصلی این مواد برای کشورهایی مانند ازبکستان و افغانستان به شمار می رود و مقادیر زیادی از مواد غذایی مصرفی در منطقه آسیای میانه را فراوری می نماید.
در سراسر آسیای میانه، کشورهایی مانند ازبکستان و تاجیکستان تقریبا برای تامین همه احتیاجهای به گندم و حبوبات وارداتی خود (95 درصد) به قزاقستان متکی هستند. از اینرو ممنوعیت صادرات آرد قزاقستان می تواند بر فعالیت های شرکت های فراورینماینده نان در منطقه و حتی در سراسر دنیا تاثیر منفی بگذارد.
قزاقستان علاوه بر محدود ساختن صادرات، تمام تعرفه ها بر واردات مواد غذایی را نیز برداشته است که این مساله به این معنی است که این کشور ممکن است بقیه محصولات غذایی در دسترس را هم در رقابت با بازارهای دیگر منطقه ببلعد.
به گزارش ایرنا به نقل از نشنال اینترست، صادرات قزاقستان همچون روسیه در این موقع از سال پایین است که این مساله موجب می گردد که این فرایند بر کاهش صادرات این کشور تاثیر فوری نداشته باشد، اما در صورتی که محدودیت های صادراتی قزاقستان تا فصل برداشت بین ماه های اوت و اکتبر (اواسط تابستان تا اواسط پاییز) تمدید گردد، کمبودهای منطقه ای حتمی خواهد بود.
میزان بسیار بالای وابستگی کشورهای منطقه به صادارت قزاقستان می تواند حتی دسترسی این کشورها به منابع جایگزین تامین مواد غذایی را نیز بسیار سخت سازد. بخصوص با توجه به اینکه این کشورها هم اکنون می فرایند تا بطور مستقیم درگیر این بیماری مهلک شوند، در این حالت ریسک کمبودهای محلی مواد غذایی بیشتر قابل ملاحظه خواهد بود.
با این حال بسیار بعید است که شیوع کرونا در کوتاه مدت منجر به اعلام شرایط اضطراری در زمینه امنیت غذایی گردد بخصوص اینکه بسیاری از کشورها در حال اقدام برای تضمین دسترسی به غذای کافی و تنظیم قیمت اقلام غذایی هستند.
بازارهای دنیای غذا نیز به نوعی اشباع هستند چرا که زمانی وارد بحران کرونا شدند که فصل خوب برداشت است و می توانند به میزان بالایی محصولات غذایی از جمله غلات را ذخیره سازی نمایند. بطور مثال، کشور چین هم اکنون بیش از نیمی از ذخایر 287 میلیون تنی گندم دنیا را در اختیار دارد؛ اما با این حال ناهماهنگی های محلی عرضه و تقاضا در بعضی نقاط و بخش هایی از دنیا خطراتی را به همراه دارد .
کشورهای مختلف دنیا به عنوان واکنش به بحران کرونا تا درجات مختلفی تغییراتی در سیاست های صادراتی خود اعمال نموده اند که این مساله به اختلالات و وقفه های محدودی در عرضه و قیمت مواد غذایی منجر شده است.
در بسیاری از نقاط دنیا این اختلالات منجر به کمبودهای شدید در کوتاه مدت نخواهد شد هرچند آینده نامعین بحران کرونا به این معنی است که چنین سیاست هایی ممکن است ادامه دار هم باشند.
** چالش های چرخه دنیای غذا
محدود بودن ظرفیت حمل و نقل و کشتیرانی دنیای برای انتقال محموله های غذایی هم موجب شده است تا میزان دسترسی دنیای به محصولات غذایی را دچار مشکل کند.
شناورهای تجاری در شرایط کنونی ملزم به رعایت رویه های مختلف در کشورهای گوناگون با هدف مهار شیوع کرونا هستند و به همین علت در انتقال محموله ها تاخیرهای زیادی رو به رو می گردد. این رویه ها شامل مواردی از قبیل تغییر جهت به بنادر دیگر، تاخیر در پرداخت یا ترخیص کالا و حتی رویه هایی برای ضدعفونی کردن محموله ها می گردد.
در حالی که حجم زیادی از محموله ها به علت این تاخیرها از فهرست ظرفیت های موجود کنار گذاشته شده اند، این خطر واقعی وجود دارد که تنگنای ایجاد شده در بخش حمل و نقل بطور موقت انتقال کالاها به مقاصد آنها را دچار اختلال کند.
بحران کووید-19 همچنین موجب شده که کانتینرهای یخچال دار که برای حمل و نقل کالاهای غذایی فاسدشدنی ضروری هستند به علت تاخیرها در کشور چین گرفتار شوند.
ظرفیت حمل و نقل محموله های باری در نهایت با برطرف شدن تاخیرها، اصلاح خواهد شد اما فعلا تدابیر اتخاذ شده برای مقابله با شیوع کرونا با محدود کردن این ظرفیت در مقیاس دنیای ادامه خواهد یافت.
به هر حال برنامه زمانی دقیق این محدودیت های دنیای معین نیست و بحران کرونا و محدودیت های تجاری در پاسخ به آن ادامه دارد و به همین علت خطر ایجاد حالت های اضطراری امنیت غذایی در بعضی مناطق دنیا افزایش می یابد.
در بدترین حالت های ممکن تداوم وقفه در محموله ها در صورتی که بحران کرونا بی وقفه تا زمان فصل برداشت در کشورهای صادرنماینده مواد غذایی ادامه یابد، اختلاف های عظیم میان عرضه و تقاضا و ظرفیت حمل و نقل می تواند به کمبودهای قابل ملاحظه مواد غذایی در کشورهای وابسته به واردات منجر گردد.
اما در صورتی که این بحران چند ماه به درازا بکشد، اختلال های ایجاد شده محدود خواهد بود و فشار وارد شده به عرضه دنیای مواد غذایی بیشتر خود را به شکل افزایش قیمت مواد غذایی نشان خواهد داد.
** ملی گرایی غذایی بعضی صادرنمایندگان و تهدید گرسنگی در بعضی کشورهای فقیر واردنماینده مواد غذایی
در حالی که همزمان با بحران کرونا در دنیا بعضی کشورهای دنیا بخصوص صادرنمایندگان مواد غذایی در حال انباشت و ذخیره سازی مواد غذایی هستند، اما کاهش صادرات این کشورها می تواند بخصوص برای کشورهای فقیر دنیا بسیار زیانبار باشد.
به گزارش ایرنا به نقل از دویچه وله آلمان، علاوه بر قزاقستان در آسیای میانه، بعضی کشورهای دیگر فراورینماینده مواد غذایی هم سیاست های جدیدی در مورد صادرات این مواد در پیش گرفته اند. روسیه به عنوان عظیمترین صادرنماینده گندم دنیا درصدد محدود کردن صادرات غلات برای محافظت از عرضه داخلی همزمان با وقفه در چرخه عرضه دنیای ناشی از شیوع کرونا است.
به همین دلیل وزارت کشاورزی روسیه پیشنهاد داده که صادرات بعضی از غلات را برای دوره زمانی آوریل تا ژوئن به 7 میلیون تن محدود سازد.
هرچند این پیشنهاد باید به تایید کابینه برسد و مطابق با محموله های خاتمه فصل روسیه است اما موجب نگرانی هایی در میان تجار شده است مبنی بر اینکه مسکو ممکن است محدودیت های صادراتی بیشتری وضع کند چنانکه در گذشته نشان داد این کشور تا کنون فقط در مواجهه با افزایش بهای داخلی یا پایین بودن سطح برداشت محصول دست به چنین اقدامی زده بود.
در کشور اوکراین در همسایگی روسیه هم که از صادرنمایندگان عظیم غلات و روغن های گیاهی است، دولت بطور روزانه بر صادرات گندم نظارت می نماید و گفته است که در صورت احتیاج اقدام مناسب را انجام خواهد داد.
نانواها و فراورینمایندگان آرد از دولت این کشور خواسته اند که به منظور جلوگیری از افزایش قیمت ها در صورت بدتر شدن شرایط بحران کرونا، صادرات غلات را محدود نمایند.
کشور صربستان در شرق اروپا نیز صادرات روغن آفتابگردان و سایر اقلام غذایی را به عنوان اقدامی احتیاطی ممنوع نموده است.
کشور ویتنام در جنوب شرقی آسیا نیز هرچند به صادرات برنج ادامه داده است اما از روز 24 مارس (چهارم فروردین) صدور مجوزهای جدید صادراتی را به حالت تعلیق درآورده است.
این سومین صادرنماینده عظیم برنج دنیا گفت که در حال ارزیابی این مساله است که آیا ذخایر کافی داخلی برای برخورد با شیوع کرونا دارد یا خیر.
فیلیپین، چین و کشورهای آفریقایی عظیمترین خریداران برنج ویتنام هستند. هرچند این اقدام ویتنام به بعضی تردیدها و ابهام های اولیه در مورد ادامه صادرات برنج ویتنام دامن زده است، اما زمانی که این تدابیر جدید لغو گردد این کار فقط منجر به تاخیر زمانی موقتی در صادرات این محصول استراتژیک خواهد شد.
کشور چین نیز هرچند یک واردنماینده خالص مواد غذایی است و ذخایر زیادی دارد، دولت این کشور نیز خرید محصول برنج داخلی را افزایش داده است. این اقدام دولت چین می تواند مانع صادرات محدود منطقه ای گردد، اما همانند اقدام ویتنام، موجب تضمین عدم کمبود داخلی و تثبیت قیمت ها در بازار داخلی خواهد شد.
دویچه وله آلمان با اشاره به سیاست های ملی گرایانه بعضی کشورها از جمله قزاقستان و روسیه برای محدود کردن صادرات غلات به منظور تضمین برطرف احتیاج داخلی مردم کشورهای خود، نوشت: کارشناسان بیم دارند از اینکه چنین محدودیت هایی بر صادرات گندم و آرد منجر به افزایش قیمت اقلام ضروری مانند نان گردد و تاثیر مرگباری برای کشورهای فقیر آفریقایی داشته باشد.
قیمتهای بالای نان در گذشته موجب شورش ها و بی ثباتی های سیاسی بخصوص در آفریقا شده است. این درحالی است که کمبود اقلام غذایی در بازارهای دنیای به علت کمبود فراوریات نیست بلکه ناشی از موانع لجستیکی برای مهار کرونا است.
راینر تیله از موسسه اقتصاد دنیای کییِل (Kiel) گفت: از آنجا که کشورهای فقیر که بسیاری از آنها در جنوب صحرای آفریقا واقع هستند وارد نمایندگان خالص مواد غذایی هستند، افزایش ناگهانی قیمت ها تقریبا بطور اجتناب ناپذیری موجب افزایش فقر و گرسنگی در این کشورها خواهد شد زیرا این کشورها ظرفیت بسیار محدودی برای پاسخ به کمبودها و افزایش قیمت ها دارند.
این کارشناس در هر حال می گوید که انتظار ندارد شاهد موج ملی گرایی غذایی در تمام کشورهای صادرنماینده اصلی غلات باشد.
وی می گوید: کشورهای عضو اتحادیه اروپا و دیگر بازیگران مهم بازارهای دنیای غلات مانند آمریکا، کانادا و استرالیا به احتمال زیاد صادرات خود را حفظ خواهند کرد. این کارشناس در عین حال اعلام نمود که سایر بازیگران مهم مانند هند که عظیمترین صادرنماینده برنج است نیز ممکن است از الگوی روسیه و قزاقستان پیروی کند.
در چنین شرایطی اگر وقفه ها و اختلالات ناشی از شیوع کرونا تا تابستان تداوم یابد، این شرایط برای کشورهای ضعیفی که ذخایر اقتصادی محدودی دارند و در گذشته هم چالش هایی در زمینه امنیت غذایی داشته اند بصورت خاص مشکلاتی ایجاد خواهد نمود.
بعضی از این کشورها مانند زیمبابوه، ونزوئلا و موریتانی در شرایط عادی هم برای تامین غذای مورد احتیاج خود دچار مشکل هستند. افزایش قیمت و محدودیت عرضه می تواند به سرعت منجر به کمبود شدید مواد غذایی در این کشورها گردد.
برای کشور زیمبابوه که از زمان بحران ارزی در اوایل سال 2019 در آستانه یک بحران غذایی قرار داشته است، اوضاع بطور خاص تیره و تار است.
وابستگی این کشور به صادرنمایندگان مجدد (re-exporters) در حوزه پیرامونی خود مانند زامبیا و آفریقای جنوبی درصورتی که این کشورها تصمیم بگیرند اقداماتی برای محافظت از تامین غذای داخلی خود انجام دهند، می تواند به سرعت کشور زیمبابوه را به لب مرز بحران گرسنگی بکشاند.
از سوی دیگر کشورهایی واردنماینده اما ثروتمند خود را دربرابر وقفه های موقتی در عرضه مواد غذایی ایمن نموده اند.
کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هرچند به علت طبیعت بیابانی فراوریات کشاورزی و غذایی داخلی چندانی ندارند اما به علت ثروت و آینده نگری با خطرات زیادی در کوتاه مدت رو به رو نیستند. کشور به عنوان مثال امارات عربی متحده بین 80 تا 90 درصد غذای خود را از خارج وارد می نماید اما این کشور با اقداماتی مانند متنوع سازی منابع واردات مواد غذایی، ایجاد ذخایر راهبردی قادر به ذخیره سازی مصرف شش ماهه و سرمایه گذاری مستقیم در توسعه کشاورزی خارجی، آسیب پذیری خود دربرابر وقفه در واردات را کاهش داده است.
سایر کشورهای این منطقه هم اقدامات مشابهی انجام داده اند که تا چندین ماه آنها را در برابر هرگونه وقفه در بازار غذایی دنیای مصون می سازد.،ایرنا
اخبار مربوط به ویروس کرونا در ایران و دنیا را اینجا بخوانید
منبع: ایران آنلاین