انتقاد از برخورد دولتی با زبان - کلاه تهران

به گزارش کلاه تهران، محمد دهقانی که معتقد است برخود نظامی، تشکیلاتی و دولتی با زبان کار درستی نیست می گوید: به نظر من درآوردن واژه سازی به صورت دولتی و این که فرهنگستان خودش را متصدی این کار می داند غلط است.

به گزارش کلاه تهران به نقل از ایسنا این استاد پیشین دانشگاه تهران و نویسنده، درباره واژه هایی که اخیرا توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی جایگزین شده اند و شوخی هایی که در فضای مجازی با آن ها می گردد اظهار کرد: بعضی از این واژه ها و کلماتی که از گذشته ساخته شده اند، گاهی ترکیباتی مطابق طبیعت زبان فارسی بوده اند و اگرچه آن ها هم از اول به دلیل تازگی ای که داشتند به نظر مردم غریب می آمدند، اما پس از مدتی پذیرفته شدند. امروز اصلا کسی فکر نمی کند که این ها تا همین 60، 70 سال پیش در زبان فارسی وجود نداشته و در این مدت رایج شده است؛ مثل دامپزشک، دندانپزشک و نظیر این ها که امروزه خیلی برای ما طبیعی شده است.

او در ادامه بیان نمود: تعدادی از کلماتی به این شکل که با ساخت زبان فارسی متناسب بوده ، پذیرفته شده اند و امروز هم خیلی طبیعی هستند و به کار می فرایند. اما کلمات دیگری هم هستند؛ متاسفانه بخش اعظم کلماتی که فرهنگستان از ابتدای کارش ساخته و هنوز هم می سازد، این حالت را دارند که واقعا مورد تمسخر قرار می گیرند و اهل زبان آن ها را نمی پذیرند. گاهی اوقات هم مردم به صورت شایعه یا برای تمسخر مثلا می گویند که گفته اند به پیتزا بگویید کش لقمه. من واقعا نمی دانم فرهنگستان چنین چیزهایی گفته است یا نه، اما مردم به هر حال بر اساس چیزهایی که فرهنگستان می سازد و اصرار دارد که ما آن ها را به کار ببریم، این لطایف را درست می نمایند و این واژه ها را نمی پذیرند.

دهقانی سپس با اشاره به علتی که باعث مقاومت مردم در برابر واژه های ساخته شده می گردد گفت: مردم هواپیما را راحت پذیرفتند، اما حالا نمی پذیرند که بگویند چرخ بال یا بالگرد. هرچقدر هم که فرهنگستان بگوید خودرو، مردم باز هم می گویند ماشین. ممکن است مدتی بعضی از این ها جا بیفتند و مردم آن ها را به کار ببرند، ولی در اغلب موارد در برابر آن ها مقاومت می گردد، چون دلیلی برای این کار نمی بینند. دریافت واژه های قرضی از زبان های دیگر امری طبیعی است که در همه زبان ها وجود دارد. همین کلماتی که فارسی زبان ها می توانند راحت آن ها را تلفظ نمایند مثل تلویزیون، آسانسور و ... از زبان های مختلفی گرفته شده اند.

این مترجم اضافه کرد: وقتی راحت می گردد کلمات قرضی را تلفظ کرد، چه لزومی دارد که ما بخواهیم برای این ها واژه های جدید بسازیم و به زور این ها را با بخش نامه و ... جا بیندازیم؟ بعضی از این واژه ها راحت تلفظ می شوند، اما واژه هایی هم هستند که اگر بخواهیم اصل آن ها را به کار ببریم، راحت تلفظ نمی شوند و برای آن ها باید فکری کرد. اما کلماتی هم هستند که ما به راحتی از زبان های دیگر با تلفظ فارسی به کار می بریم، به طوری که اگر اهل زبان آن ها را بشنوند متوجه نمی شوند. خیلی از کلماتی که ما امروز آن ها را به کار می بریم، کلمات عربی قرض گرفته شده هستند که هم تلفظ شان و هم معنای شان را تغییر داده ایم، به طوری که دیگر اهل زبان هم آن ها را متوجه نمی شوند و تصور می نمایند که فارسی است، در نتیجه لزومی برای زیاده روی در این کار نیست.

محمد دهقانی با بیان این که زبان یک سازه اجتماعی است اظهار کرد: به نظر من درآوردن واژه سازی به صورت دولتی و این که فرهنگستان خودش را مکلف و متصدی این کار می داند غلط است. زبان در تبادل و در گفت وگوی مردم با هم به تدریج ساخته می گردد و شکل می گیرد. مردم خودشان زبان را کم کم شکل می دهند و می سازند و به نظر من نهادهای علمی که بعضا تشکیلاتی دارند و بعضا ندارند، مثل نهاد ترجمه باید آزاد باشند و کار خودشان را بنمایند. لازم نیست کسی از بالا بخواهد آن ها را راهنمایی کند و به زور بخواهد واژه ای را تحمیل کند. برخود نظامی، تشکیلاتی و دولتی با زبان کار درستی نیست. باید اجازه بدهند نهاد ترجمه و نهاد تالیف درباره این کار تصمیم بگیرند و جامعه در نهایت واژه ها را انتخاب کند، در این مورد روش دموکراتیک خیلی بهتر است.

او در سرانجام با تاکید بر اهمیت بیشتر ساختار زبان به نسبت واژه ها گفت: این قدر که ساختار زبان برای حفظ یک زبان اهمیت دارد، واژگان لزوما این اهمیت را ندارند. ما داریم ساختارها را خراب می کنیم و انگار همه هم و غم مان بر واژگان است، در حالی که ساختار است که اهمیت دارد.